Đời sống văn hóa tinh thần của cộng đồng các dân tộc huyện Trấn Yên rất phong phú, chủ yếu là văn hóa phi vật thể bao gồm văn hóa tinh thần của người Kinh, với những tinh hoa văn hóa đồng bằng và trung du Bắc Bộ, văn hóa tinh thần giàu bản sắc của đồng bào Tày, Dao, Mường, Cao Lan, Mông. Đặc biệt, đây là vùng giao thoa văn hóa giữa vùng miền núi Đông bắc với vùng miền núi Tây bắc, giữa miền xuôi với miền ngược, đã tạo nên vườn hoa văn hóa phong phú sắc màu.

 

Văn hóa tinh thần của cộng đồng dân tộc Trấn Yên, được hình thành từ lịch sử lâu dài dựng nước và giữ nước, phản ánh quá trình chế ngự thiên nhiên và mối quan hệ giữa con người với con người trong đời sống xã hội. Là một bộ phận của nền văn hóa Sông Hồng, yếu tố cơ bản của nền văn minh lúa nước.

 

Nhìn chung tín ngưỡng của cư dân Trấn Yên là thờ cúng tổ tiên, thờ mẫu, thờ thần và những người có công. Mỗi tộc người có cách thể hiện khác nhau nhưng đều có điểm chung là hậu thế luôn hoài vọng, nhớ về cội nguồn, về các thế hệ đã sinh thành, dưỡng dục, về chính quê hương bản quán của mình.

 

Hai tôn giáo có vị trí đáng kể trong đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân là đạo Phật và đạo Công giáo.